Większość osób słysząc o norweskich książkach w pierwszej kolejności pomyśli o kryminałach. To właśnie historie o przestępstwach popełnianych wśród pięknych, norweskich krajobrazów zdobyły popularność na całym świecie. Jednak norweska literatura ma do zaoferowania o wiele więcej!
Kryminalne zagadki Norwegii
Jednym z najbardziej znanych norweskich, współczesnych pisarzy (en forfatter) jest Jo Nesbø, twórca o imieniu, które dla osób niewtajemniczonych w zasady norweskiej wymowy może być problematyczne (dla jasności: imię wymawiamy jako /ju/, nie /dżo/). Nesbø zasłynął z serii kryminałów (en krim), gdzie główną postacią (en hovedperson) jest detektyw Harry Hole [czyt. hu:le]. Seria o Harrym liczy 12 powieści, z czego pierwsza została opublikowana już w 1997 r.! Wszystkie zostały przetłumaczone na polski przez Iwonę Zimnicką, więc można śmiało przeczytać cały cykl! Seria stała się popularna na całym świecie, czego przykładem jest adaptacja filmowa powieści Snømann (pol. Pierwszy śnieg) pod tym samym tytułem.
Wszystkie powieści Nesbø (en roman) czerpią pełnymi garściami motywy z gatunku nordic noir – pisane są z perspektywy policji oraz raczej prostym językiem. Utwory w tym gatunku są zazwyczaj dość ponure, mroczne, ale również skłaniające do refleksji, pojawiają się tam złożone kwestie moralne – bohater zwykle walczy ze skorumpowanym systemem. Więc jeśli interesują Was takie klimaty, koniecznie sięgnijcie po serię o Harrym Hole, na pewno się nie zawiedziecie!
Nie tylko Jo Nesbø
Choć to zdecydowanie Nesbø jest największą gwiazdą norweskich kryminałów, trzeba wspomnieć o równie interesujących autorach. Książki Jørna Liera Horsta są zdecydowanie warte uwagi, jeśli lubicie dokładne, realne opisy pracy policji. Horst jako były policjant zdecydowanie przykłada dużą wagę do precyzji opisów, nie stara się koloryzować pracy policji czy przestępstw – wręcz przeciwnie, w jego serii o Williamie Wistingu znajdziemy rzeczywistość, od której odzwyczaiły nas kryminalne, popularne filmy,
Interesującą pisarką jest również Anne Holt, która nawet przez pewien czas była norweską ministrą sprawiedliwości! Holt stworzyła cykl o Hanne Wilhelmsen, policjantce, która ukrywa przed współpracownikami swoją orientację seksualną. Tematyka nieheteronormatywności i jej odbioru przez społeczeństwo stanowi ważną część utworów pisarki.
Virkelighetslitteratur - literatura oparta na prawdziwym życiu
Virkelighetslitteratur (virkelighet – rzeczywistość) to stosunkowo nowy, bardzo popularny nurt we współczesnej norweskiej literaturze. To dosyć specyficzny gatunek, który łączy w sobie rzeczywistość i fikcję. Są to zazwyczaj teksty fikcyjne, które dotyczą rzeczywistości, autora, jego kręgu towarzyskiego i rodziny. Budzi to oczywiście sporo kontrowersji ze względu na to jak pisarze opisują swoich najbliższych, zdradzają ich sekrety czy krytykują.
Twórcą, który najbardziej rozpowszechnił i spopularyzował ten gatunek jest Karl Ove Knausgård ze swoim najbardziej znanym cyklem Moja walka (nor. Min kamp), w której opisuje zarówno swoje dzieciństwo, jak i obecne wydarzenia, zazwyczaj bez ukrywania jakichkolwiek szczegółów. Interesujące książki wydała również Linn Ullmann, córka znanego szwedzkiego reżysera Ingmara Bergmanna, która w Niespokojnych opisała swoją relację z ojcem i jego ostatnie lata życia.
Współczesna rodzina i poszukiwanie samego siebie
Często pojawiającym się wątkiem w najnowszej literaturze norweskiej jest rodzina, to jak dziś wygląda i z jakimi trudnościami się mierzy oraz poszukiwanie samego siebie. Autorką zdecydowanie wartą polecenia jest Helga Flatland i jej książka Współczesna rodzina (nor. Moderne familie), która opowiada o trudnościach związanych z rozwodem i problemach w relacjach.
Jeśli natomiast chcecie więcej poczytać o poszukiwaniu własnej tożsamości, lekkim kryzysie związanym z tym kim jesteśmy i dokąd zmierzamy, sięgnijcie po którąś z pozycji Marie Aubert w tłumaczeniu Karoliny Drozdowskiej – Dorośli czy Wcale nie jestem taka.
Tematem pojawiających się w wielu utworach jest wybór, czy zakładać rodzinę czy też nie. U Linn Stromsbørg znajdziemy wątek związany z właśnie tym wyborem (w książce Nigdy, nigdy, nigdy) i jego konsekwencjami. Gdybyście zaś chcieli zagłębić się w satyryczną prozę opisującą zachodnią klasę wyższą i “rozczarowanie wielkimi oczekiwaniami” (de store forventningers misnøye), powinniście sięgnąć po książki Niny Lykke – Nie, po prostu nie czy Ostatnie stadium.
Kwartet klimatyczny
Znaną również w Polsce autorką jest Maja Lunde ze swoim cyklem Kwartet klimatyczny. Lunde porusza tematy związane z ekologią i środowiskiem naturalnym. Jej utwory są wielowątkowe, tak jak Historia pszczół, która opowiada o znaczeniu pszczół dla ekosystemu i problemach związanych z ich wymieraniem na tle losów trzech pokoleń związanych z pszczelarstwem. Inna pozycja z tego cyklu (Błękit) skupia się na problemie zanieczyszczenia wód i przedstawia historie ludzi mierzących się z tym wyzwaniem.
Norweskie klasyki, czyli Ibsen
Najbardziej znanym norweskim dramatopisarzem był zdecydowanie Henryk Ibsen. Jego najbardziej znanym utworem jest Dom lalki, opowiadający o Norze, która zaczyna się orientować, że jej życie nie jest tak idealne jak można byłoby pomyśleć, patrząc na nie z boku. Oczywiście Ibsen stworzył dużo więcej ciekawych dramatów, z których większość jest komentarzem do ówczesnej sytuacji społecznej, czy też jej krytyką.
Najnowszy norweski noblista
Jon Fosse otrzymał Nagrodę Nobla (en nobelpris) w 2023r. za “jego nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu”. Utwory Fossego są dosyć specyficzne, jego styl bywa eksperymentalny, z wieloma powtórzeniami, wszystkie użyte słowa są wyważone i dokładnie przemyślane. Co ciekawe, autor nie pisze w bokmålu, lecz nynorsku! Jeśli chcielibyście usłyszeć jedną ze sztuk Fossego, Nokon kjem til å komme, zerknijcie tu!
Słowniczek
en krim – kryminał
en litteratur – literatura
en forfatter – autor/pisarz
en roman – powieść
et dikt – wiersz
en novelle – opowiadanie
en fortelling – opowieść
en biografi – biografia
et essay – esej
et skuespill – dramat / sztuka teatralna
en lyrikk – liryka
en prosa – proza
en hovedperson – główny bohater
et tema – temat
en stil – styl
en klassiker – klasyk
en samtidslitteratur – literatura współczesna
en barnebok – książka dla dzieci
en kritikk – krytyka
en pris – nagroda