Poznaj ser, który budzi skrajne emocje – mówi się, że można go jedynie pokochać albo znienawidzić. Dlaczego norweski ser brunost wzbudza tyle kontrowersji?
Brunost, znany również jako geitost lub mysost, stanowi wyjątkowy element norweskiej kultury kulinarnej. Wyróżnia się on gęstą konsystencją przypominającą plastelinę oraz charakterystycznym słodko-karmelowym smakiem. Dlatego też brunost nie jest podobny do żadnego innego sera. Ma przez to zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników.
Skąd wziął się brunost?
Tradycja związana z brązowym serem ma swoje korzenie sięgające XIX wieku. Dzisiejsza Norwegia kojarzy się z wysokimi zarobkami oraz szerokim zakresem świadczeń socjalnych. Jednak przed odkryciem ropy Norwegia była niezbyt bogatym krajem, w którym starano się niczego nie marnować. Dlatego brunost zaczęto produkować z serwatki (myse), będącej produktem ubocznym produkcji tradycyjnego sera. Do serwatki dodaje się mleko kozie lub krowie (lub mieszankę obydwu) oraz śmietanę. Zawarta w mleku laktoza krystalizuje się, gęstnieje i zamienia w karmel, nadając serowi jego charakterystyczną konsystencję, smak i kolor, których intensywność zależy od długości gotowania.
Typowe propozycje podania brunost i nie tylko…
Brunost zazwyczaj je się jako dodatek do kanapek (czyli pålegg – tym mianem w Norwegii określa się wszystko to, co możemy położyć na kanapkę), często z chrupkim pieczywem (knekkebrød). Bardzo popularne jest też jedzenie go na słodko z goframi (vafler), w połączeniu z kwaśną śmietaną (rømme) i ulubionym dżemem lub ze świeżymi owocami leśnymi (friske bær). Jednak w ostatnich latach promuje się wykorzystywanie brunosta w wielu innych zaskakujących połączeniach. W książce Brunost. Fra farmors lefser til fjelltaco og brunostkarameller (Ser brązowy. Od babcinych placuszków z cynamonem po górskie tacos i karmelki z brązowym serem) możemy znaleźć między innymi przepisy na ciasta, crème brûlée, taco, czy nawet risotto z brunostem! Oto kilka przepisów na nietypowe dania z brunostem: Oppskrifter med brunost av Ane Nordvik Hasselberg og Gry Nordvik Karlsen
Poznaj smak brunosta
Jedną z najbardziej rozpoznawalnych odmian brunosta jest Gudbrandsdalsost Original. Robi się go z mieszanki mleka krowiego i koziego, która nadaje mu bardzo delikatny smak. Istnieją też inne rodzaje tego sera, np. fløtemysost produkowany wyłącznie z mleka krowiego. Przed Świętami Bożego Narodzenia w sklepach pojawia się nawet julebrunost, świąteczny ser brązowy z dodatkiem kardamonu!
Jeśli chcesz spróbować tego niezwykłego sera, ale nie masz możliwości wybrania się w najbliższym czasie do Norwegii to podpowiadam, że możesz go kupić poprzez jeden z dużych portali sprzedażowych… A jeśli akurat przebywasz w Warszawie, koniecznie odwiedź The Espresso Bar, gdzie serwowane są kawałki brunosta na chrupiącej chałce z aromatycznymi powidłami żurawinowymi.
Typisk norsk
Warto również wspomnieć, że w Norwegii spożywanie brunosta wiąże się z używaniem charakterystycznej łopatki, czyli ostehøvel. Jest to niezastąpiony norweski wynalazek, za pomocą którego można pokroić ten miękki ser na cienkie plastry o idealnej grubości. Używanie ostehøvel nadaje jedzeniu brunosta niepowtarzalny, typowo norweski klimat. Bardzo polecam!
Prim, czyli kremowa wersja brunosta
Wszystkim tym, którym smakuje brunost, może też przypaść do gustu prim. Jest to serek do smarowania o kremowej konsystencji i słodko-karmelowym smaku. Prim możemy kupić w każdym norweskim sklepie spożywczym lub zrobić sami z resztek brunosta. Oto przepis na domowy prim: Hjemmelaget prim. Smacznego!
Zarówno brunost jak i prim bogate są w jod (jod). Dodatkowo brunost i prim w wersji dla dzieci zawierają też żelazo (jern).
Słowniczek tematyczny:
en ost – ser
en brunost / en geitost /en mysost – ser brązowy
en geitemelk – mleko kozie
en kumelk – mleko krowie
en/ei myse – serwatka
en ostehøvel – łopatka do sera
et pålegg – wszystkie dodatki na kanapę (ser, szynka, dżem, etc)
en vaffel – gofr
vafler – gofry
et knekkebrød – chrupkie pieczywo
en fløte – kwaśna śmietana
et smør – masło
et syltetøy – dżem
et jordbærsytetøy – dżem truskawkowy
et bringebærsytetøy – dżem malinowy
friske bær – świeże owoce leśne
deilig – pyszny
karamellaktig smak – karmelowy smak
rik på jod og jern – bogaty w jod i żelazo
å lage en brødskive – robić kanapkę
Hva vil du ha på brødskiven? – Co chcesz na kanapkę?
å skjære tynne skiver av ost – kroić cienkie plastry sera
å kose seg med en brødskive med brunost – delektować się kanapką z brązowym serem
Czy mieliście już okazję spróbować tego niezwykłego sera?