Grøtdagen (grøt – owsianka, kaszka; dag – dzień) przypada na 23. października. Z tej okazji w norweskim internecie pojawiają się przepisy na przeróżne owsianki, wylicza się też przy tym wszystkie zdrowotne (i nie tylko) zalety tej potrawy. Ale czym właściwie jest grøt, jak ją przygotowujemy i czemu jest tak popularna? Odpowiedzi znajdziecie poniżej!
Co właściwie oznacza słowo grøt?
Grøt często dla ułatwienia tłumaczymy jako “owsianka”, ale tak naprawdę za tym słowem kryje się trochę szersze znaczenie. W słowniku języka norweskiego, Orbøkene, znajdziemy taką definicję:
matrett av mel eller gryn eller frukt kokt i melk eller vann
danie z mąki albo płatków/ziaren lub owoców ugotowanych w mleku albo wodzie.
Więc właściwie możemy podpiąć pod tę nazwę owsiankę, kaszkę i różne typy polskich mlecznych zup czy deserów (np. ryż na mleku).
Istnieje wiele typów grøt:
- havregrøt – owsianka z płatków owsianych
- byggryngrøt – ‘owsianka’ z kaszy jęczmiennej
- risengryngrøt, risgøt – pudding ryżowy (podawany z masłem, cukrem, cynamonem np. na Boże Narodzenie, 23. grudnia na lille julaften)
- rømmegrøt – owsianka z mąki przygotowywana na kwaśnej śmietanie (podawana z masłem, cukrem, cynamonem), np. na sankthansaften albo olsok)
- ruggrøt – “owsianka” na bazie płatków żytnich (rugflak – płatki żytnie)
kjøleskapsgrøt, over-natten-grøt – popularna ostatnio “overnight oats”, czyli nocna owsianka, którą zostawia się na całą noc w lodówce
Przepis na grøt
W internecie znajdziemy wiele przepisów na owsianki, gdzie podstawowymi składnikami będzie oczywiście wybrany typ kaszy lub płatków (np. w Norwegii najpopularniejsze są havregrøt, byggryn, risengryn). Do tego musimy dodać mleko (ei melk) np. pełnotłuste (helmelk) albo bez tłuszczu (fettfri), ewentualnie wodę (et vann). Możemy serwować ją na słono (med salt) albo słodko (søt; med sukker). A lista możliwych dodatków jest w zasadzie nieskończona – truskawki (et jordbær), żurawina (et tranebær), maliny (et bringebær), jagody (et blåbær), banan (en banan), jabłko (et eple), gruszka (en pære), śliwka (en plomme), miód (en honning), orzechy włoskie (en valnøtt), migdały (en mandel), rodzynki (en rosin), cynamon (en kanel), masło orzechowe (et peanøttsmør), nasiona chia (et chiafrø), siemię lniane (et linfrø), kakao (en kakao) lub cukier trzcinowy (et rørsukker). I zapewne milion innych!
Skąd fenomen grøt?
W ostatnich latach z pewnością da się zauważyć duży wzrost popularności owsianek, promowanych jako zdrowe śniadanie. Według danych z Opplysningskontoret for brød og korn (Biuro informacyjne chleba i zbóż) przeciętny Norweg je owsiankę dwa razy w miesiącu (niestety nie mamy takich danych do do Polski), ale kiedyś jedzono ją o wiele częściej, możliwe nawet, że codziennie. Grøt była łatwa w przygotowaniu, sycąca i, co pewnie najważniejsze, tania i bardzo dostępna!
Niektóre rodzaje owsianki, np. rømmegrøt albo risgrøt były zarezerwowane na specjalne okazje, stąd też ich nazwa – festgrøt (en fest – impreza, przyjęcie).
Powiedzonka i przysłowia z owsianką
Co ciekawe, w norweskim mamy kilka powszechnie używanych powiedzonek czy też przysłów z grøt! Są to na przykład:
- å gå rundt grøten (dosł. chodzić wokół owsianki) – owijać w bawełnę; nie mówić czegoś wprost. Przykładowe zdanie: Vi går rundt grøten og sier ikke hva vi mener
- hissig på grøten (dosł. zagorzały, zapalony na owsiankę) – zaangażowany w coś, gorliwie dążący do osiągnięcia celu. Nie jest to raczej komplement, tylko wypominanie komuś tego, że jest nadgorliwy, łapczywy (ale nie dosłownie na owsiankę!). Przykładowe zdanie: Du var nok litt for hissig på grøten
- som katten rundt den varme grøten (dosł. jak kot wokół owsianki) – zajmować się czymś, co jednocześnie nas przeraża, unikać tematu albo nie być bezpośrednim. Przykładowe zdanie: Han går som katten rundt den varme grøten og unngår å snakke om dette!
SŁOWNICZEK
en havregrøt – owsianka
et rugflak – płatek żytni
et byggryn – kasza jęczmienna
en hvete – pszenica
en spelt, en dinkel – orkisz
et mannagryn – kasza manna
en risgrøt – ryżanka / ryż na mleku
en maisgrøt – kasza kukurydziana
en bokhvete – kasza gryczana
et byggmel – mąka jęczmienna
et havregryn – płatki owsiane
et gryn – kasza, ziarno
en melk – mleko
et vann – woda
et smør – masło
et sukker – cukier
et salt – sól
et frø – nasiono
et chiafrø – nasiono chia
et linfrø – siemię lniane
et gresskarfrø – pestka dyni
å lage grøt – gotować/robić owsiankę